EZER EZ DA DOHAIN

EZER EZ DA DOHAIN!

Zer esan nahi du” ezer ez da dohain” esaldiak?

Ekonomia mundua ikusteko modu bat dela esaten dute, hau da, aldioro gogorarazten digu ezer ez dela dohain, zerbait aukeratzen dugun momentuan, bestea aukeratu gabe utzi dugula esan nahi du eta ez dugula aukerarik edukiko arakatzeko.

Zerbait aukeratzea eta bestea ez, bere ondorio txarrak eduki ditzake, adibidez, familia bat sortzea. Umeak edukitzen ba dituzu denbora libre gutxiago edukiko dezu, umeak zaintzen egon beharko zera handiak izan arte, erosketak egin, janaria prestatu, garbitu, zure hooby-ak egiteko denbora ez duzu… gauza dezente aurkitu daitezke;  baina onak baita ere aurkitu daitezke. Adibidez, momentu politak pasa, dibertigarriak, ez zaude inoiz bakarrik, maitasuna ematen dute eta asko maite dituzu, asko disfrutatzen dezu ikusteaz nola handiak egiten diren.

Baita ere erlaziona daiteke kostuaren kontzeptuarekin, hau da, kirol bat egiterako garaian, Hockeya adibidez, ona izateko eta olinpiadetara iritsi nahi ba duzu, esfortzuarekin entrenatuz, lortu dezakezu. Beste adibide bat azterketak izan daitezke, azterketa bat gainditzeko esfortzua eginez ikasi behar da eta horrela gainditu daiteke.

Orduan, guztiaren ondorioz, zerbait aukeratu edo egiterako garaian lehenik eta behin ondo pentsatu behar da eta bere ondorio eta esfortzuak aztertu behar dira.

Donald Trump irabazten ari da.

Donald J Trump Ameriketako Estatu Batuetako alderdi errepublikarraren ordezkaria da hauteskundeetarako eta nire izenburuaren arrazoipena datorren testuan azalduko dut.
 Urteetan zehar hartu da Donald J. Trump mozolo bat bezala, pertsonaia arrazista bat bezela izango balitz, matxista, xenofoboa eta abar.
Ez da polemiketan sartzeko unea orain Estatu Batuetako hauteskundeak datozela datorren azaroaren 8an, baina jendeak asmatu duen pertsonaia hori ez da existitzen, eta testu honetan nabarmendu nahi nituzke 3 arrazoi Donald Trump-eri bozka emateko (dauden guztietatik, baino ez dut nahi luzatu hainbeste), eta ahal den einean kontzeptu ekonomikoekin saiatuko naiz lotzen eta esplikatzen.

1.Arrazoia; Ekintzailea da, eta hau Amerikar demokratei ez zaie asko gustatuko, baino ekintzaileak dira lanak sortzen dituztenak eta enpresa-sortzaileak direnak, Obama-ren 7 urteek erakutsi die Amerikar askori ekintzailea izatea ez dela gauza handia, baino ikus dezakegunez, haiengatik dituzte lanbideak munduko jende gehienek, eta horrek ekonomiarekin zer-ikusia izanda lehenik jarri dut arrazoietan.

2.Arrazoia: Imigrazioaren aurka dago: Lehen aldiz aireratu zuenean bere posizioa immigrazioari buruz duela urte batzuk, jendea eta prentsa bere gainean zegoen, eta ez modu onean, baino orain jendeak pentsatzeko denbora izan ondoren, asko konturatu dira immigrazioa Estatu Batuetan ez dela gauza hain ona, horregatik entzun da azken urtean edo azken hilabeteetan Marco Rubio eta Jeb Bush beraien pentsatzeko modua aldatzen, eta geroztik beraiei bozka eman zietenak, aldatzen iritziz, bi horiek desagertzen modu batean ala bestean; baino hona hemen alde ekonomikoa gauzena, baino kontuan izan, immigrazio ilegalaren aurka dagoela Donald Trump, baita ni ere, eta ez da bakarrik ilegalek sortutako 53 bilioi dolareko defizit komertzialari buruz, turistek egiten dutenaren aurka (herrialdera joan eta dirua "utzi" herrialdean nolabait esateko) immigrante ilegal hauek dirua egin eta bueltatzen dute beraien herrialdeetara, eta defizit horretara bueltatuaz, adibide bat jarri dezaket, Carlos Slim, munduko pertsonarik aberatsenetarikoa ez esateagatik aberatsena, Ameriketatik Mexikora ateratzen den dirutik berak beti goitikan edo, pixkat hartzen du beti, hain da aberatsa, "The New York Times" aldizkaria erosi zuela, horregatik ikusten da aldizkari hori immigrazioaren alde egoten dela beti, eta orokorrean pentsatuaz, ez da behar denbora asko jakiteko immigrazio ilegalak kalte bakarrik egin diola AEB-ko ekonomiari.

3.Arrazoia: Jihad-aren aurka dago: ikusi daiteke Donald Trump eman dituten arrazoiengatik gauza askoren aurka dagoela, eta hori ere gustatzen zait, gustatzen zait politikari batek ez esatea noiz-behinka, oso ohitutak gaude bai hitza erabiltzearekin eta oso erraza da bai esatea, baino ez nahastu jihad eta musulman guztiak, baino Estatu Batuetan, esaterako 2001eko irailaren 11ean gertatu zenaren geroztik, beti egon da mehatxatuta jihadistengandik, eta hori kontuan hartu behar da, horregatik Estatu Batuek behar dute Donald Trump-en ideologia anti-jihadista den lehendakari bat, ze oso erraza da gai horietaz uko egitea, azken finean AEB-etan "anti-anti-jihad" pertsona asko daudelako, hain dira beldur musulman guztiei zerbait esateaz, ez direla ausartzen ezer ez esateaz, estatistika bat esateagatik hona hemen bat: Estatu Batuetako musulman guztien %25-ak uste du eraso terroristek noizbait edo batzuetan arrazoipena dutela, eta hori ezin da horrela izan.

Hori da nire iritzia Donald Trump-en ideologia horiei buruz eta nik zergatik bozkatuko nioke Donald Trump-eri Estatu Batuarra banintz, hasieran esan bezala, ez ditut eman arrazoi guztiak, liburu bat beharko nuelako horretarako, baino hiru ideia nagusi horiek asko dute zer ikusia norbaiten garunan Estatu Batuetako lehendakaria bozkatzean, eta hori da nire ideologia.

BEHARRAK EDO NAHIAK?

Askotan gu konturatu gabe guk uste duguna behar bat dena gure nahia bat da, hau da, ez da ezin bestekoa, baina guk baietz uste dugu eta beste batek kapritxoa dela uste dezake.

Zu hobe kokatzeko adibideren bat jarriko dut.

Hasteko badaude Estatu Batuetan eta Kanadan, Amish izeneko komunitate berezietan duela lau mendetako bizitza daramaten gizakiak. XXI. Mendean bizi garen arren, teknologiarik erabili gabe bizi dira, guztiz isolatuta. Ez telebista, elektrizitate, eta ez mugikorrik. Gasa erabiltzen dute, eta ez dira motordun ibilgailuetan ibiltzen, zaldi-gurdietan baizik.

Gaur egun, 6 urteko ume bati, zer behar/nahia duen galdetzen badiozu, “Iphone 7-a” eskatuko dizu. Izan ere, XXI. Mendean, ume batentzat normalena da edozein gailu elektroniko bere esku edukitzeak.

 Are gehiago, beste adibide bat.

Jeque arabiar batentzat, atera duten azken kotxe berria edukitzea behar bat da, eta lortzen ez badu, desilusio handia edukiko du. Bestaldetik Afrikako haur batentzat, bere behar handiena janaria edo ura lortzea da. Nire ikuspuntutik konparaezina da, haur baten bizitza arriskuan dago eta, baina azken finean horiek dira norberaren beharrak. Kotxe bat lortu edo janari pusketa bat.

Guzti honekin esan nahi dudana da, bakoitzaren behar/nahiak desberdinak direla. Azken finean “BEHARRA” falta dugun zerbait asetzeko nahia da, eta bakoitzarentzat desberdina izango da.

Beharrei uko egitea

Ukaezina da, ezer ez dela dohainik. Gauzarik txikienak ere kostua daukala. Zerbait aukeratzean, beti, beste zerbaiti egiten diogu uko. Horri, aukera-kostua deritzo. Aukera horiek egitean gure beharrei behatzen diegu, izan ere, beti, munduko edonork izango ditu behar ezberdinak, munduko orok izango du ekonomia-eskasia, hau da, bere beharrak asetzeko nahikoa baliabide ez izatearen sentsazioa. Aipatu dudan bezalaxe, guztion beharrak ez dira berdinak, eta batzuentzat bizitzeko ezinbestekoa den zerbait besteontzat luxu bat besterik ez da. Baina, ondo banatzen al ditugu gure eguneroko bizitzan ditugun beharrak asetzeko behar ditugun baliabideak?

Vatikanoak, nahiz eta eremu ez oso handia izan, ikaragarrizko aberastasunak omen ditu. Dirudienez, munduko bigarren altxor handiena dago hor, Estatu Batuen atzetik. Hainbeste diru daukate, mundu osoko gosetearekin bi aldiz bukatzeko aukera egongo litzatekeela hango aberastasunak beste modu batean kudeatuz gero. Ondo aukeratzen ari ote gara? Vatikanoan luxuzko gauzak izateagatik, hirugarren munduko jendea gosez hiltzen ari ote da? Batzuek jatea bezain behar oinarrizkoa asetzeko baliabiderik ez dutenean, eliza katolikoak milioika euro irabazten ditu. Modu batean esateko, eliza  katolikoa gose direnei lapurtzen ari da?

Bestalde, Eisenhower politiko estatubatuarrak esan zuenez, “Ekoizten den pistola bakoitza, uretaratzen den ontzi bakoitza, jaurtitzen den kohete bakoitza, azken finean, gose egonik elikagaiak eman gabe uzten diren horiei lapurtzea da”. Ondo administratzen al ditugu gure baliabideak? Nire iritziz, ez genuke hainbeste luxuzko aberastasunik izan beharko badagoenean jendea ez daukana oinarrizkoena den beharra asetzeko ere baliabiderik, hain zuzen ere, jatea. Nahiz eta munduko aberatsenak ere beharrak izan, badaude behar mota ezberdinak, batzuk asetzen ez badituzu, ez dela ezer gertatzen, baina besteak ez asetzean, bizirautea zaila egiten dela.

AUKERAKETAREN ONDORIOA (AUKERA-KOSTUA)

Nik artikulu honetan, aukera bat hartzen dugunaren ondorioari buruz hitz egingo dut, hau da, aukera kostua. Askotan esaten den bezela, ezer ez da dohain eta edozerrek ondorio bat dakar. Behin baino gehiagotan aukera bat hartzen dugunean beste bat uztea behartzen digu. Ekonomia badakigun bezela, beharra falta asetzeko nahia da. Baina askok dioten bezela, erabakiak ondorioak dauzkate.


Aukera-kostua, kostu berreskuraezinak pizgarriak eta etekin eta kostu gehigarriak.
Nik artiulu honetan aukera kostuei buruz hitz egingo dizuet, edozer gauza hautatzen dugunean, nahitaez besteari uko egitera behartzen digute. Baina betiez da diruarekin neurtzen, naiz eta askotan jende askok horrekin izaten ditun arazoak.

Adibidez, prestakuntza zikloak edo unibertsitatera joateak, aukera bat eta aukera kostu ( ondorio ) bat ekartzen du. Unibertsitatera joatea aukeratzen baduzu, aukera kostua lan merkatura azkarrago sartzea da, eta alderantziz, ziklo bat egitea aukertazen baduzu, ospe akademiko handiagoa eta, soldata handiagoari uko egiten diozu.

Honekin ondorioztatu nahi det, beti aukera bat hartzerako garaian, aukeraketa oso ondo pentsatu behar duzu, izan ere, beti zerbaiti uko egiten bukatuko dugu.

Naufrago pelikula

Aurreko klasean hitz egin genuen pelikulaz hitz egingo dut nire lehenengo argitaratzean, izan ere,gai hori gustuko izan dut eta ikusita dudan pelikula oso interesgarria iruditu zait. Ekonomiako zenbait ikuspuntuekin zer ikusi du, hau da, ekonomia baliabideak eta beharrak edo ekonomiak-eskasia nabaritu dezakegu ikusi ditugun pelikula zatietan.

Baliabide eta beharrak begiratuta, ikus dezakegu ekonomia gure beharrak asetzeko nahikoak ez diren baliabideak administratzeko pertsonok dugun moduaz arduratzen den zientzia bat dela, eta ondorioztatu dezakegu beharrak nahi aina daudela baino baliabideak ez ain beste, adibidez pelikulan, galduta dagoen mutilak gauza asko behar ditu eta milaka arazo baino ezin izango du guztia asetu, izan ere ez ditu arazo guztiak asetzeko edukiera. Gaienera ikusi dezakegu hegazkinetik eroritako paketeetan zenbait gauza berreskuratzen lortzen duela eta gauza horien esker bere behar batzuk asetzen doaz baino geroz eta behar gehiago sortuko zaizkio. Hala ere, bere beharrak kudeatzen ditu eta jasotako gauzekin behar garrantzitsuenak asetzen ditu.

Baliabide beharrak alde batera utzita ekonomia-eskasia ikus dezakegu baita ere izan ere mutilak beharrak asetzeko nahikoa baliabide ez izatearen sentsazio du, gehien bat, ura, janaria, sua edo arropa eta batez ere adiskidetasuna falta duela sentitzen du, pelikulan ikus dezakegun, bakardadearen ondorioz, pilota bat adiskide bihurtzen duela, beraz, ondorioztatu dut adiskidetasun eskasia sentitu duela, ura janaria eta  arropa bezala.

Esan dudan guztiarekin ondorioztatzen dut, beti izango dugula ekonomia-eskasiaren sentsazioa baino ez beti izango dugula, hau da, sentsazioa izan dezakegu baina lehenengo mailako beharrak gure kasuan baditugu beraz, nahia edo kapritxoak izango ditugu faltan, nahiz eta eskasi falta sentitu. Pelikulak erakutsi digu, beharrak uste baino gehiago direla, izan ere, lehenengo klaseetan, gelakideetako inorrek ez zuen sua beharra bezala esan, eta opelikulan argi ikusi dezakegu behar garraintzitsuenetako bat dela.

Aukeratzeko beharra

Aukeratzeko beharrak ondorioak ekar ditzake. Onak edo txarrak.

Guztiok gara erabakiak hartzeko gai, guztiok dugu erabakiak hartzeko eskubidea,
Guztiok gara erabakitzen dugunaren jabe, batzuetan nahi ez izan arren. Guztiok hartzen ditugu erbaki egokiak eta desegokiak, eta biek dituzte kostuak, baina kostu berreskuraezinak izan daitezkeenak.

Kostu berreskuraezinak iraganekoak dira, eta, beraz, ez lukete eragin behar erabaki berrietan, hau da, erabaki baten ondoriozko kostu berreskuraezinek eragina izaten dute pertsonen hurrengo erabakietan.
Ulerterrazago; erabakia hartzerako garaian, buruarekin pentsatu behar da, behin erabaki bat hartuta dagoenean, berandu izaten delako atzera egiteko eta horrek, kostu berreskuraezinak ekartzen ditu.
Adibidez, erabaki bat hartu behar duzunean, lagunekin zinemara joan edo etxean ikasten gelditu-ren artean. Lagunekin zinemara joatea erabakitzen baduzu, kostu berreskuraezinak edukiko dituzu, kasu honetan, ordaindu duzuna eta baita denbora ere. Etxean ikasten gelditzen bazara, berrriz, dirua kontserbatzeaz gain, ikasten pasa duzun denborak ikasketan lagunduko dizu (aukera-kostua).

Esan nahiekoa da, erabakiak hartu aurretik, eta kostu berreskuraezinak eduki aurretik, ondo pentstau behar dela, ondorio txarrak izan ordez onak eduki ahal izateko

Infraestrukturak

Ekonomia denon beharretan oinarrituta dago nere ustez, zeren eta uneoro gabiltza zerbaiten nahiean, eta noski nahi dugun hori lortzeko baliabideak behar ditugu. 

Gure behar horiek asetzeko lehenengo administratu egin behar gara eta hor dator ekonomiaren zatirik lodiena administrazioan. Lehenik eta behin hautaketa bat egin behar da hau da dena tasatuta dagoenez kalitate eta kantitate ezberdinak daude horduan ez da bera izango pertsona aberats batek dituen bearrak edo eta pertsona txiro batek. Honekin zer esan nahi dut, denok ekonomia egoera ezberdinak ditugula baita beharrak ere eta prozesu guztiontarako ekonomia oso baliagarria da.

Nik oraingoan egin nahi dudan ekarperna grraioan dago hau da herrialde batzuetan adibidez brasil infraestuktura hau da errepidak probintzia txiroenetan ez daude oso ondo landuak eta rio de janeiron adb, infraestruktura oso ondo landua dago. Bera gertatzen da hiri handietatik aldeduta dauden herriekin ez dituzte len mailako errepideak baizik eta bideak. 

Nire ustez infrastuktura ona due herrialdea bat askoz ere garatuagoa egongo da beste herrialdeak baino.

Beharrak eta luxuak.

BEHARRAK ETA LUXUAK

Lehengo klaseetan beharrei eta luxuei buruzko hainbat kasuetan hitz egin genuen, eta hoietako bat Amishak ziren. Amishak, kristau talde bat dira, 290.000 pertsona inguru dira. Alemanatik datozen emigrante ondorengoak direla diote, baina gaur egun Estatu Batuetan bizi dira. Bizitza simple-simplea dute. Kristau talde hau, elektrizitatea gabe, bizi eta moldatzen dira.

Hau da, janaria beraiek landatu, eta prestatzen dituzte, baratzetatik bizi dira esan dezakegu. Janaria prestatzeko ez dute gasa erabiltzen suarekin moldatu egiten dira. Gero ere, janzkera nahiko konplexua dute. Emakumeak, ilea lotuta eramaten dute, eta zapi moduko batekin estaltzen dute, gero soineko sinple batzuk erabiltzen dute, kolore batekoa, eta mandala batekin estaltzen dute. Mutilak berriz, buruan txapel bat eramaten dute, eta jantzita, alkandora moduko bat, galtzak eta txaleko bat. Ez dituzte kiroletako zapatak erabiltzen, debekatua dago, zapata normal eta simple batzuk erabiltzen dituzte.

Neri oso ondo iruditzen zait elektrizitate gabe bizitzea, baina nik ezingo nuke horrela bizi. Orain esaten badidate dena uzteko, oso zaila izango zen neretzat. Nik ezin dut imaginatu nola izango zen mobil gabe, telebista gabe, labadora gabe... hau da elektrizitatea gabe bizitzea. Oso gustora egongo nintzateke hor hilabete bat bizitzen, baina gehiago... ez. Guk, orain, beraiekin konparatuz, luxu asko ditugu, adibidez, telebistak, mugikorrak... baina ez dira luxuak bakarrik, jende askorentzat beharrak bilakatu dira, hau da, kapritxoak. Gaur egun, ezin dugu luxu, edo kapritxo hoiei gabe bizi, nahiko tristea da, baina egia da. Guztiek ez ditugu behar edo luxu berdinak nahi. Jende diruduna adibidez, kotxe marka onak behar dituzte, kapritxoak dira azkenean. Nik adibidez ez naiz diruduna, baina dirudunak bezela, nire kapritxoak edo beharrak ditut, adibidez arropa, markako zapatillak... Amishak adibidez, gutxirekin moldatzen dira, eta oso ondo iruditzen. Poztarazten nau, horrelako jendea oraindik egotea, hau da, gutxirekin moldatu eta bizitzea.

Benetazko beharrak

Nik artikulu honetan beharrei eta kapritxoei buruz hitz egingo det.

Nire ustez oso desberdina da pertsona txiro batek duen beharra jateko edo dirudun batek duena kotxe bat erosteko bere kolekziorako. Diruduna gaizki sentitu daiteke kotxe hori ez badu lortzen baina ez da berdina, izan ere, pertsona batek ez duena dirua jateko hiltzeko arriskuan egon daiteke.

Gauza horiek desberdintzen ikasi behar degu, lehenengo beharrak bete behar dira eta handik aurrera aukerak baldin badituzu zure kapritxoak asetzeko ondo bestela ez da ezer pasatu beharrik, izan ere, zure benetazko beharrak asetzearekin nahikoa izan behar dela jakin behar degu.

Adibide bat da etxeena, beharrezkoak dira hain etxe handiak eta luxuzkoak izatea? edo kapritxoa ote da? Nire ustez kapritxo bat da baina aukera duenak etxe hori izateko ezin zaio ezer esan bere diruarekin erosi duelako. Nire iritziz ezin dezu inorri gaizki begiratu pertsona txiroei dirua ez emateagatik, bere diruarekin berak nahi duena egin dezake, zuk nahiz eta diru gutxiago izan, zure dirua bera bezala ikusten dezu, zurea da eta ez inor gehiagorena, berak arrazoiren batengatik lortuko zuen diru hori.

AUKERA KOSTUA

Artikulu honetan aukera kostuei buruz hitz egingo dugu. Ekonomia, mundua ikusteko modu bat da, izan ere, aldioro gogorarazten digu ezer ez dela dohain. "Ezer ez da dohain" aukera kostua dagoela esan nahi du. Ekonomian, erabaki baten aukera-kostua erabaki hori hartzeagatik baztertu behar den aukera onenak emango lukeen etekinaren neurria da, hau da, aukeraketa guztiek, egiten dute zerbaiti uko egitea. 

Erabakitzeak kosteak eta ondorioak ditu. Zerbait aukeratzen dugun bakoitzean zerbait uzten dugu eta nahiz eta hautatzea ona izan, hautatu dugunaz damutu gaitezke.  Ondoriorik eta kosturik gabeko mundu batean, erabakiek ez lukete garrantzirik izango, hain zuzen ere, ondorio eta kostu gabeko bizitza ez da pertsona heldu batena. 

Adibidez, ikasi behar duzu hurrengo egunean azterketa duzulako, baina lagunek gelditzeko esan dizute. Lagunekin bazoaz, azterketan nota okerragoa aterako dezu eta ikasten gelditzen bazera ezingo zera lagunekin gelditu. Aukera bat hartu behar denez, beste aukera alde batera uzten dugu.